نقد و بررسی فیلم توت فرنگی ­های وحشی : نوستالژی و فروید

مواردی که در فیلم توت فرنگی های وحشی برگمان مورد بررسی قرار می دهیم :

• نقد مختصر رویا و خواب براساس تئوری فروید
• تحلیل درون مایه فیلم توت فرنگی های وحشی
• تطبیق و مقایسه محتوایی بین نور زمستانی و توت های وحشی و دیگر آثار برگمان
• درباره زیستگاه فیلمساز و زمان انتشار فیلم
• مشاهده تریلر فیلم Wild Strawberries 1957 (در انتهای مقاله)
• ثبت کامنت و مشاهده نظرات سایر مخاطبین (در انتهای مقاله)

---

مقدمه ای بر فیلم توت فرنگی های وحشی

پیام و مضمون بسیاری از آثار «برگمان»، شبیه هم اند. یعنی تماشاگر آنچه را که در اثر «مهر هفتم» و «نور زمستانی» می ­بیند، با آرایش و فرمی دیگر می تواند در «توت فرنگی های وحشی» هم ببیند. به بیانی دیگر، فرم و حالت کار، عوض می شود ولی محتوا و معنی که جلوی دوربین می کارد و روی پرده به حرکت در می آورد، حقیقتا یکی است.

مصداقا یعنی، در هر سه فیلم مذکور، برگمان درگیر مسئله ی مرگ، جنگ و صلح در ارتباطات انسانی و تنهایی است. و برای نشان این موارد و نکاتی حاشیه ای پیرامون آنها، از چیزی در خدمت سینما، مدد می خواهد: خواب و رویا یا مذهب و ایمان و یا علم و دانش و فلسفه.

سه اثر نور زمستانی و مهر هفتم و توت فرنگی های وحشی درحقیقت سفری است از رویا و ایمان و مذهب به سوی علم و دانش و فلسفه برای درک چگونگی هستی آدمی در پیری ، در کودکی ، در کار و در فراغت. با این همه، در این نوشتار تلاش داریم جزئی و دقیق شویم و روی اثر توت فرنگی های وحشی برگمان نور بیندازیم و نکاتی سینمایی و فراتر از سینما را برجسته و تفسیر کنیم.

خلاصه داستان فیلم توت فرنگی های وحشی

داستان فیلم توت فرنگی های وحشی، داستان «ایزاک بورگ» پزشک است که به سفری به شهر لوند می رود برای دریافت دکترای افتخاری­اش. تقریبا هشتاد سال عمر دارد. و اینک در زنگ آخر حیات وی، همکارانش می خواهند از پزشکی که عمری خدمت کرده، تقدیر و تجلیل کنند و افتخاری نصیب خود و خانواده اش نمایند. پزشک پیر، خدمتکار و همسری دارد و عروس و پسری.

مهم تر رویاها و حسرت های در زمان پیری نسبت به جوانی. پیر مرد سفر افتخاریش که قرار بوده هوایی باشد، زمینی می رود؛ دلیل آن به حال و وضعی برگردد که در روان او اتفاق می افتد و بازتابی در تعامل با نزدیکانش می یابد. به دکترای افتخاری می خندد و آنرا به حماقت تشبیه می کند. جبهه بر علیه یک عمر تلاش فکری خود و حمله به جای خودش ایستاده!

رابطه اش با همسرش خوب نیست. با خدمتکار و پسر و عروسش نیز هم. رویای سارا دارد که زمانی در جوانی به او دل باخته بود اما نصیب اش نشد و قرعه عشق سارا به زیگفرید برادرش رسید اما اکنون پسمانده و رسوبات آن دوران و آن حس و هوای پرشور رابطه ای رمانتیک و سرشار در ذهن پزشک پیر بالا امده. ازین رو، تشرها و کنایه ها و تندی ها و تلخی ها به همسر و به عروس و به پسرش می کند و شغل را دیگر مثل سابق جدی نمی گیرد جناب طبیب. کسی که طبیب جمله دردها عام و خاص بوده، اکنون در خانه درمانده.

توت فرنگی ­های وحشی : نوستالژی و فروید

در ابتدا گفتیم که برگمان از علم و دانش و یا رویا و خواب کمک می ­گیرد تا ماهیت و چیستی انسانی را، که بازیگری می کند، نشان دهد. پیرو همین نکته و در فیلم Wild Strawberries محتوای یک رویای که ایزاک ( پزشک پیر ) می بیند، درباب فرآیند مرگ خودش است و تابوتی و از کار افتادن ساعت عمر.

تماشاگر رویای پیرمرد را به کمک دوربین برگمان می بیند که در آن مرگ حالاتی رویایی و تشریفاتی پیدا کرده یا رویای پیرمردی در حال مرگ است یعنی رویای در زندگی گذشته اش که بنا به دلایلی تعبیر نشده و نسیه مانده. پیرمرد در آن رویا در خیابان مرگ با پریشان حالی خود را می بیند که زمان دیگر بر ضد او ایستاده ( توجه به ساعت بدون عقربه ).

پیر مرد جسما در راه رسیدن به افتخار و منزلت و اعتباری در شغل اش و روحا- یا درونا- در حال تماشای رویای که دشمن است. در چنین اوضاع و احوالی، سفر کاری و خانوادگی و رفتار او دچار تغییراتی می شود که پایان فیلم را طعمی دیگر می دهد. فروید می گفت رویا شاهراه راهی است به ناخودآگاه و تعبیر رویا بینشی می آورد که شفابخش است و ارزشمند.

فرار از خواب و گریز از درک معنی رویا، در حقیقت انکار و سرکوب ناخودآگاهی آدمی و بعد تخفیف تحقیقات و حاصل فکر یک دانشمند است. رویاها و نوع رفتار ایزاک بعد از دیدن رویا با خانواده و بستگانش ما را به این مهم رهنمون می کند که فهم رویا، رهایی بخش است اما توقف در این معنی، تحریف واقعیت اثر توت فرنگی های وحشی برگمان است.

زیستگاه فیلمساز و زمان انتشار فیلم توت فرنگی ­های وحشی

نکته این است که چرا مرگ در رویا به سراع ایزاک امده و چرا مرگ و نیستی و تنهایی در دوربین برگمان و نویسندگی ایشان بر اثر، حضوری علنی دارد هم در میزانسن بازیگر اصلی فیلم اش و هم در نوع دیالوگ و رفتار بازیگران مکمل؟ در مقام پاسخ، توجه به زمان انتشار فیلم توت فرنگی های وحشی برگمان واجد اهمیت است.

زمان انتشار فیلم ذهن منتقد جدی را به این سو می برد که جهان در آن سال درگیر جنگی سرد بین بلوک شرق و غرب بود و در آن جنگ، وحشیانه در حیطه های نظامی و غیرنظامی مسابقه می دادند و توت فرنگی بخش نمی کردند! و این خطر هر لحظه حس می شد که کل دنیا در نیستی و مرگ برود و یا بمبی اتمی مورد استفاده ی طرفیق قرار بگیرد.

مثال این دیالوگ مهم فیلم از زبان ویکتور، برای نویسنده در صورت بندی تحلیل و نقد برگمان، مهم بوده: «…انسان امروزی در برابر نیستی قرار گرفته». بله در آن دوره از تاریخ، قدرت و «غریزه ی مرگ»، خاطر خواه داشت و سینما تک افتاده بود.

واکاوی و رمزگشایی فیلم توت فرنگی ­های وحشی Wild Strawberries

و برگمان و دیگرانی چون او، سینماگرانی تنهاتر همچون ایزاک و علم طبابتش، که براستی نمی تواند به او زمان زندگی بدهد و عقربه ساعت حیات را بار دیگر کوک کند و چرخش در آورد. دیگر بگذریم از عوارض و پیامدهای جنگ جهانی دوم نه فقط بر سوئد بلکه بر اروپا. با این همه، ریشه پرداختن به مرگ و تنهای در مرگ، به پدر مذهبی برگمان هم برمی گردد.

چون مذهب میل خاصی دارد درباب جهان مرگ و بعد از آن به موشکافی بپردازد منظور اینکه کودکی خود کارگردان همچون کودکی و جوانی ایزاک در روی آوردن به موضوع مرگ در اثر توت فرنگی های وحشی تاثیرگذار به نظر می رسد همانطور که کودکی آلفرد هیچکاک در روی آوردن وی به سینمای وحشت و تعلیق بی­رحمانه، تاثیر گذار بوده. سرگیجه را بیاد بیاوریم.

بنابراین در دیدن فیلم Wild Strawberries و رویای ایزاک که انگار رویای برگمان نیز هست توجه به زمان انتشار فیلم که بخشی اصلی از چگونگی فرم سینمای برگمان را علنی می کند، ضروری است.

نقد فیلم توت فرنگی های وحشی Wild Strawberries

رویا برای برگمان محتوای یک نوستالژی دارد و حسرتی برای زمانی که هر عشق، روحی داشت و انسان ها سفری با معنی­ تر و خوش تر-نه مثل ایزاک- داشتند. با این وجود بی انصافی است اگر نگوییم که این فیلم تمسخر و تحقیر علم هم به شکل ظریفی در خود داشته. دقت در دیالوگ های ابتدایی ایزاک در مورد دکترای افتخاری قابل رمزگشایی است.

وقتی عملا نمیتوانیم با حوصله -خصوصا در پیری- بار فکری و ایمانی را جلو ببریم در واقعیت به خود علم به ایمان به فکر حمله می­کنیم: نوعی اقدام علیه روشنایی و قدم به سوی تاریکی. وقتی به علم قدرتی فوق تصور بدهیم و به انسان نیز جایگاهی فراتر از خیال، زمان مصیبت قطعا کیش و مات می شویم و کار از چند جهت بیخ پیدا میکند: یعنی به امور و به پدیده ها وزن متناسب و درخور دادن، هنریست از جنس سینما.

ایزاک پیر درجایی از فیلم می­گوید: «در خواب چیزی را میخوام بگم که در بیداری توان شنیدنش رو ندارم»

آنچه برگمان میخواهد احیای سنت و ایمانی به خواب رفته است به کمک رویادرمانی یا سینماکاوی. به عبارتی آنچه در بیداری و در زمان حال نقدا موجود است شکلی از رویا ظاهرا دارد و مزه ای نوستالژیک. درواقع برای برگمان، «آنچه سفت و سخت بوده، دود شده و به هوا رفته» و تفکر علمی ایزاک نمیتواند جای خالی آنچه برگمان- و کمی آن طرف تر، تارکوفسکی- در طلبش بودند، پُر کند.

وقتی زمان انتشار فیلمی را از خود محتوا اثر جدا کنیم یعنی اثری بی هویت و به تبع فهم و نقدی پا در هوا. توت فرنگی های وحشی را در دوره ی تاریخی آن فهمیدن و نقد کردن یعنی متن را در زمینه و بافت خود بخوانیم و فهم کنیم. نشان دادن کیفیت ورود تاریخ به اثر هنری، میزان اعتبار نقد ما را تعیین میکند.

تحلیل فیلم Wild Strawberries بر طبق دیدگاه فروید

بر طبق دیدگاه فروید، امیال و آرزوها و خواسته های ناخوشایند بخاطر اینکه توسط جامعه و خانواده و سطح خودآگاه فرد قابل پذیرش نیست و طرد می شوند، سر از رویاهایمان در می آورند. ازین رو، بسیاری از امیال ما و آرزوهای ما، سرکوب و به عقب رانده می شوند ولی به شکلی دیگر- حالتی تراکمی و یا جابجا شده با نمادهای دیگر- در رویا و خواب امکان ظهور و بروز پیدا می کنند. سطح هشیاری در خواب و رویا پایین است و این امکان بروز بدترین رویاها را که در طول روز میسر نیست، می دهد.

در واقع شرایط به صورت ناخودآگاهی برای امیال و خواسته های ما از هر نوع، در خواب و رویا فرآهم تر است تا در بیداری. بر اساس استدلال فروید، ساده گذاشتن از کنار «تعبیر رویا» و تعبیر خواب، حقیقتا جفا به علم و دانش بشری است. دانشی که می تواند راهنمای زندگی صلح آمیزتر ما باشد. اکنون با نظر به دیدگاه فروید، به سراغ توت فرنگی های وحشی برگمان برویم.

تحلیل معنی و مفهوم فیلم توت فرنگی های وحشی

در زمان پیری ایزاک، کودکی و جوانی ایزاک با «سارا»، تبدیل به یک رویا- بخوانید رویایی نوستالژیک- می شود. در این اثر برگمان، بازیگری در سفری به لوند برای دریافت مدرکی ظاهرا افتخارآمیز، رویاهای می بیند و بعد دچار دگرگونی های در رفتارش با اطرافیان می شود؛ چیزی حدود 2 ساعت در سینما. فروید می گفت پرداختن به رویا و تفسیر اعمال روانکاوانه یک مراجع، سرشار از «مقاومت» و پر از دفاع های روانی است و مهم تر اینکه: «سینما نمی تواند به بازنمایی آبرومندانه ی مفاهیم روانکاوانه بپردازد».

بنابراین، به نظر می رسد که نحوی پایان بخشیدن سریع توت فرنگی­ها وحشی و تاثیر بینش های رویایی ایزاک بر رفتارش با خانواده و نزدیکان، به درستی نظر فروید- در نسبت با پیام و مفهوم اثر برگمان و رسانه ی سینما- شهادت می دهد. یک سفر در رویا و در زمان پیری- منظری رو به پایان حیات- و آن همه تحول در شخصیت ایزاک مغرور و بدخلق، غیر واقعی است و باورپذیر به نظر نمی رسد.

منابع :

1. نشانه­ ها و معنا در سینما اثر پیتر وولن ترجمه بهمن طاهری

2. تفسیر خواب اثر فروید ترجمه رویگریان

3. برگمان به روایت برگمان اثر استیک بیورگمان ترجمه مسعود اوحدی

نویسنده
فرمان رستمی

---

تریلر و تیزر تبلیغاتی فیلم توت فرنگی های وحشی

---

Wild Strawberries 1957 IMDB

امیدواریم این مطلب براتون مفید واقع شده باشه
حتما در قسمت دیدگاه ، نظرات خودتون رو برای ما و مخاطبای ما کامنت کنید 

همچنین می تونید این مطلب رو از طریق سرویس های اشتراک زیر برای دوستان خود ارسال کنید

---

اگر برای ارتقای فروش شرکت خود و بهتر دیده شدن و برندسازی به دنبال خدماتی از قبیل ساخت تیزر تبلیغاتی ، عکاسی صنعتی و تبلیغاتی ، ساخت موشن گرافیک ، طراحی سایت ، ساخت فیلم صنعتی ، طراحی لوگو برندینگ ، ساخت فیلم مستند ، طراحی کارت ویزیت ، خدمات ویدیو مارکتینگ و ساخت کلیپ برای اینستاگرام ، آپارات ، یوتیوب و … ، ساخت فیلم مراسم ، همایش و رویداد هستید؛ می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره ای که در بالای صفحه درج شده است تماس بگیرید.