نقد و بررسی فیلم مادر ! رمزگشایی و نماد شناسی فیلم mother

مواردی که در مورد فیلم مادر مورد بررسی قرار می دهیم

• گفتار کوتاه درباره صاحب اثر دارن آرنوفسکی
• نمادشناسی و تحلیل کامل اشارات به کار رفته در فیلم
• رمزگشایی کامل سکانس های فیلم مادر! به همراه تصاویر
• بررسی تئوری های 25 دقیقه پایانی فیلم
• پاسخ به 5 سوال کلیدی در فیلم Mother!
• مشاهده تریلر فیلم Mothe! 2017 (در انتهای مقاله)
• ثبت کامنت و مشاهده نظرات سایر مخاطبین (در انتهای مقاله)

---

درباره دارن آرنوفسکی سازنده فیلم Mother! 2017 

اگر شناخت کافی از دارن آرنوفسکی (Darren Aronofsky) یا آثار او دارید به خوبی می دانید از آن دسته کارگردانان کم کار و بعضا گزیده کار می باشد. در کارنامه هنری او از نظر تکنیک و داستان گویی بالا و پایین های بسیاری به چشم می خورد. اما چیزی که در این کارنامه کاملا مشخص است، فیلمسازی برای ایدئولوژی های شخصی خودش است. Aronofsky همواره با ساخت آثار بحث برانگیزش سعی بر بازگویی ایدئولوژیهای خود همچون ادای دین به عرفان کابالا را داشته است.

بسیاری موفقیت آرنوفسکی را “مرثیه ای برای یک رویا” می دانند، یک فیلم کم نظیر و اثری ماندگار در تاریخ سینما. اما قطعا متفاوت ترین فیلم او تا قبل از مادر، چشمه یا The Fountain است. وقتی به تماشای فیلم چشمه آرنوفسکی می نشینید، نباید به دنبال سرگرم شدن باشید. شما تماما با یک فیلم نمادگرا و فلسفی روبرو هستید که هدفش نمایش فلسفه و عرفان در قالب دوربین و نگاه فیلمساز است.

فیلم مادر متفاوت ترین اثر دارن آرنوفسکی

Darren Aronofsky با فیلم Pi (عدد پی π) که نقطه مبدا کارنامه هنری او می باشد نیز این مساله را به خوبی نشان می دهد. داستان سرراست سورئال ریاضیدانی که در پی خدا می باشد و در نهایت به عرفان می رسد. اما داستان و قضیه برای Mother کمی متفاوت است. پس از اکران اولیه فیلم مادر در جشنواره و کمی بعد تر در اکران عمومی، فیلم نظرات و نقدهای تند منتقدین و مخاطبان را به دنبال داشت. منتقدین اثر اینبار نیز آرنوفسکی را به عدم موفقیت در خلق کاراکتر و شخصیت متهم کردند. این درحالیست که با کمی مطالعه و تکرار متوجه میشویم فیلم  Mother! همچون The Fountain ذره ای شخصیت گرا نمیباشد. فیلم سرتاسر از نماد، استعاره و آرایه های فلسفی و عرفان تشکیل شده است. در این زمینه “مادر” حتی از “چشمه” پیشی میگیرد و به چالشی ترین فیلم آرنوفسکی در قاب سینما تبدیل می شود.

در مادر ، آرنوفسکی با بهره از بازیگران مطرح سینما توانسته است فیلمی بسازد که هرگز بازیگر محور نباشد. به گونه ای که سالها بعد زمانیکه از فیلم یاد میکنید، بازیگران آن در ذهنتان تداعی نشود. بلکه روایت رمز آلود و منحصربه فرد فیلم را به یاد بیاورید. Aronofsky در هفتمین فیلم بلند خود آن هم در طی بیست سال فیلمسازی ،با مادر متفاوت ترین اثرش را به تصویر می کشد. به گفته خودش این اثر شخصی ترین و درونی ترین فریادی ست که میخواست سر بکشد. اثری بسیار عمیق و دارای ریزه کاری های بسیار در روایت و فرم تکنیکال اثر. حقیقتا فیلم مادر اثری نیست که با مطالعات و تفسیر سطحی بتوان آنرا رمزگشایی کرد. پروسه داستان و فیلمنامه سه سال مورد تحقیق و تالیف بوده است و برای درک هر چه بهتر  اثر نیاز به افراد متخصص و محقق در زمینه فلسفه و عرفان میباشد.

با ما همراه باشید تا در ادامه به صورت کامل پرده از جزئیات و رمز وراز فیلم مادر آرنوفسکی برداریم
______

نمادشناسی کامل فیلم Mother! 2017

همانطور که گفتیم فیلم مادر هرگز بازیگر محور نیست. علاوه بر این ، خود داستان نیز شخصیت محور نیست. یعنی وقتی برای اولین بار به تماشای فیلم نشسته اید رفته رفته از خود میپرسید چرا هیچ کدام از شخصیت های داخل فیلم اسم ندارند؟! و آنجاست که می توان متوجه شد این یک داستان متعارف حول شخصیت های سطحی انسانی نیست. کم کم با کدها و نماد های واضح در نیمه ابتدایی فیلم می فهمیم که تمامی بازیگران و سکانس های داخل فیلم نمادین و استعاری هستند.

در ابتدا، برای سهولت در تحلیل فیلم مادر! و رمزگشایی کامل آن، نمادها و استعارات کلی فیلم را با هم مشخص می کنیم:

نماد های اصلی فیلم Mother! 2017

• خاویر باردم (در نقش شاعر / نویسنده) : نماد خدا ، خالق زمین / پروردگار جهان
• جنیفر لارنس (در نقش مادر/ همسر نویسنده) : نماد مادر طبیعت
• خانه : نمادی از کره زمین / دنیای ما انسان ها
• اِد هریس (در نقش مرد میهمان) : استعاره از آدم / حضرت آدم در ادیان ابراهیمی
• میشل فایفر (در نقش زوج میهمان) : استعاره از حوا / زوج آدم
• دو برادر در فیلم (فرزندان مرد و زن) : استعاره از هابیل و قابیل
• دفتر کار نویسنده در طبقه بالا : بهشت / عرش خدا
• سنگ کریستال : نماد سیب آفرینش / دانه خلقت
• زیر زمین خانه : استعاره از جهنم
• کتاب جدید نویسنده : قرآن / انجیل / تورات و …
• فرزند مادر و نویسنده : منجی دنیا / عیسی مسیح / امام زمان و …
• طرفداران نویسنده : استعاره از پیروان ادیان الهی : به ویژه مسیحیت

تمثیل ، اشارات و استعارات کلی فیلم مادر

• بیرون کردن مرد و زن از اتاق نویسنده و مهرو موم کردن اتاق : اشاره به هبوط و رانده شدن آدم و حوا از بهشت توسط خدا
• کشت و کشتار نیروی های پلیس و نظامیان در انتهای فیلم : استعاره از دنیای پر از جنگ و خشونت انسان ها
• کشتن فرزند مادر و خوردن تکه های آن : استعاره از نابود کردن پیامبران (به وضوح مسیح) به دست انسان بی کفایت
• نابودی خانه توسط مادر در انتها : اشاره به عکس العمل طبیعت نسبت به وجود انسان ها بر روی زمین
• قلب مادر پس از مرگ در دست نویسنده (خدا) : اشاره به همان دانه خلقت و شروعی مجدد چرخه هستی پس از مرگ

روایت نام گذاری فیلم مادر!

تماشای مادر برای بار اول، فیلمی بس غریب و به درستی برای ذهن مخاطب عجیب است. آرنوفسکی این عجیب بودن را حتی از قبل از شروع فیلم در پوستر و نام فیلم نیز می آورد. درمورد پوستر فیلم جلوتر صحبت میکنیم اما نحوه نگارش نام فیلم پیش از تماشای آن جالب است. آرنوفسکی با هوشمندی تمام از قدرت ابزار نگارش و زبان، برای نام گذاری استفاده میکند. مادر شاید در نگاه اول برای یک فیلم اسمی رایج و ساده به نظر برسد اما همین نام ساده فیلم در کنار یک علامت تعجب میتواند برداشت دیگری داشته باشد. (Mother!) ، تشکیل شده از کلمه مقدس مادر و علامت تعجب کنارش که این واژه مقدس را تبدیل به یک کنایه میکند. خود Aronofsky در مصاحبه ای گفته است که علامت تعجب مادر نشانه اتفاقات عجیب در طی فیلم است چرا که این یک فیلم طبیعی نیست به خصوص 25 دقیقه پایانی فیلم.

قبل از نام گذاری مادر! ، آرنوفسکی به “روز ششم” نیز فکر کرده بود ( طبق کتب ادیان ابراهیمی در داستان آفرینش آورده شده است که خداوند انسان را در روز ششم آفرینش خلق کرده و مالکیت زمین را به او داده است )

مفهوم فیلم مادر! دارن آرنوفسکی (تحلیل و تفسیر نمادهای فیلم)

شاید واضح ترین نماد فیلم بر اساس دیالوگ هایی که رد و بدل می شود نقش خاویر باردم است. نویسنده ای که به دنبال خلق کردن است. در نگاه اول او بخشنده و مهمان نواز است. طرفداران خود را دارد و طرفدارانش عاشقانه به او عشق می ورزند. نکته جالب اینجاست که پس از اتمام فیلم در تیتراژ نقش او را با ضمیر سوم شخص مفعولی یعنی him مشخص کرده اند. اما نقش جنیفر لارنس کمی پیچیده تر است و ما به راحتی نمیتوانیم در نگاه اول متوجه ماهیت نقش او بشویم. شخصیت مادر محوریت اصلی داستان را تشکیل میدهد و در تمام فیلم دوربین همراه اوست و از دید او داستان روایت می شود. شاید فیلم به همین دلیل ، خدا را با ضمیر سوم شخص خطاب میکند چرا که مرکزیت داستان با Mother Nature یا همان مادر طبیعت است.

بررسی نماد “مادر طبیعت” در فیلم

حال چرا جنیفر لارنس را در قامت مادر طبیعت باید در نظر بگیریم؟؟ کلیدی ترین پاسخ به این سوال می تواند خود خانه باشد. همانطور که اشاره داشتیم خانه ی این فیلم یک خانه ی معمولی نیست. خانه همچون یک وزنه اصلی در فیلم ظاهر میشود و حتی در پوستر فیلم هم در کنار مادر طبیعت آورده می شود. خانه همان دنیای ماست ، همین زمینی که بر روی آن زندگی میکنیم. ما تمام دو ساعت زمان فیلم را در فضای بسته خانه هستیم و روند سیر تاریخی زمین را نظاره میکنیم. از ورود آدم و حوا تا جنگ جهانی و ظهور منجی و جهان آخرت. در این بین مخاطب هرگز خانه را ترک نمی کند چرا که جهان او همین خانه است.

حالا که از خانه گفتیم، به مادر داستان برگردیم. یکی از موارد مهم و پر تکرار  که در تدوین سکانس ها و فیلمبرداری ها آمده است ، ارتباط عجین شده مادر با خانه می باشد. در نقاط عطف داستانی که در ادامه تحلیل و رمزگشایی سکانسهای فیلم مفصل به آنها می پردازیم، مدام میبینیم که مادر و خانه همزمان با هم دچار دگرگونی و آشفتگی می شوند. در اواسط فیلم (تقریبا دقیقه 46) کلیدی ترین سکانسِ رابطه میان مادر و خانه را داریم. لارنس به هنگام تمیز کردن خونِ کف زمین متوجه ظاهر شدن مجدد خون از کف خانه می شود و به دنبال آن به پوسیدگی قلب تپنده خانه پی می برد.

بررسی نماد خانه در فیلم مادر

یک نکته جالب دیگر این است که مادر بر خلاف بقیه افراد در تمام سکانس های فیلم، با پای برهنه بر روی کف پوش چوبی خانه راه می رود. همچون یک سیستم ارگانیسم و یک پیوند جدا ناشدنی. در ابتدای فیلم (ابتدای افرینش) مادر را در صحنه نقاشی و ترمیم خانه داریم که دیوار خانه را طوری لمس می کند که گویی ارتباط حسی و عمیقی میان خانه و او در جریان است. گویی تمام اجزای خانه از خشت و گل وجود مادر ساخته شده است. در طی فیلم نیز ما ماده ای زرد رنگ را مشاهده می کنیم که مادر از آن هم برای نقاشی و ترمیم خانه استفاده می کند هم زمان دگرگونی و استرس داخل لیوان آب خود می ریزد و از آن می خورد.

نماد سینک ظرفشویی در فیلم مادر

نماد جالب بعدی در همین راستای ارتباط مادر با خانه، سینک ظرفشویی آشپزخانه است که لارنس در طی فیلم به خوبی از آن مواظب کرده است و اجازه نداده است حتی کسی به آن نزدیک شود. تا سکانسی که دو انسان در تجمع مراسم از روی نادانی و بی شعوری سینک را میشکنند و باعث شکستن لوله ها و آب گرفتگی روی سطح خانه میشوند. این واقعه و رانده شدن مهمان ها به بیرون از خانه نیز خود نمادی از واقعه سیل و طوفان نوح و همچنین قهر طبیعت نسبت به بشر می باشد.

شروع فیلم با لارنس هم به گونه ای جلو میرود که پس از بیدار شدن از خواب گیج است و انگار چیزی به خاطر نمی آورد. حافظه مادر طوری طراحی شده است که گویی سالیان سال عاشق خالق خود می باشد. نکته جالب سکانس اول و گشت و گذار مادر در خانه ، لباسی که بر تن دارد می باشد. این یک لباس خواب عادی نیست چرا که در طول فیلم فقط در همین سکانس از این لباس بر تن جنیفر لارنس استفاده شده است. طرح این لباس بسیار نازک و ظریف .است بگون های که بدن عریان مادر در زیر لباس خود را نمایان میکند. این اشاره ظریف در طراحی صحنه و لباس شاهکار است و بیانگوی تازگی در خلقت و تکامل ابتدایی خانه و مادر است ( درست همچون پوسته کره زمین که رفته رفته با پوشش گیاهان به تکامل رسید )

ورود آدم و حوا به داستان فیلم مادر!

فیلم پس از معرفی دو عنصر اصلی قصه سریع جلو می رود و ما اِد هریس را داریم که در قامت یک غریبه وارد خانه می شود و خود را از محبان و شیفتگان نویسنده معرفی می کند. او نماد حضرت آدم است، نخستین انسانی که پای بر دنیای خلق شده خالق و طبیعت مادر می گذارد. ما با سرگیجه و شکستن یک فنجان به دست مادر متوجه اولین ضربه به طبیعت خانه (زمین) و مادر میشیم. در چند سکانس جلوتر نیز حوا وارد داستان می شود و جرقه های تشویش ذهنی برای مادر شکل می گیرد. آدم و حوا پس از ورود به خانه بیش از هر چیز نسبت به سنگ کریستال و الماسی شکل داخل اتاقِ کار نویسنده کنجکاو می شوند که در واقع همان سیب درخت آفرینش عهد عتیق می باشد.

در دقایق اولیه ورود آدم و حوا با اینکه از آنها خواسته شده است هرگز وارد اتاق نشوند، آنها به حریم اتاق تجاوز کرده و  باعث شکستن آن می شوند که خشم خدا و مهرو موم شدن اتاق را به دنبال دارد. جلوتر ورود فزندان مرد و زن یعنی هابیل و قابیل را به خانه داریم. در کنار دو عنصر اصلی فیلم یعنی خدا و مادر طبیعت، یکی از مواردی که در طول روایت کمک می کند تا مخاطب گیج شده به ماهیت و نماد محور بودن فیلم بیاندیشد، همین ماجرای دو برادر یا همان هابیل قابیل داستان عهد عتیق است. تقریبا همه ی انسان ها با ادیان مختلف ماجرای این دو برادر را در قالب داستان های مختلف دینی و فلسفی شنیده اند. دو برادر و دو نماد از خیر و شر در ادیان ابراهیمی که یکی دیگری را به قتل می رساند.

برعکس شخصیت هابیل که از همان ابتدا در برخورد با مادر (طبیعت) بسیار آرام و خونسرد می باشد در مقابل آن، ورود قابیل را داریم که از همان ابتدا با خشم و توهین های او نسبت به همه چیز مواجه هستیم. در این میان باردم در صحنه ای یقه او را می گیرد و از او میخواهد که آرام باشد (این دقیقا همان اشاره تذکر جدی خدا به قابیل هستش) اولین تنش جدی فیلم هم در همین سکانس درگیری دو برادر می باشد که روان مخاطب را همچون جنیفر لارنس (مادر ) آماده فروپاشی در سکانس های بعدی می کند.

فیلم چشمه آرنوفسکی هم سراسر نمادین و پر از معنا و عرفان بود ولی وقتی میگوییم mother! متفاوت ترین اثر Aronofsky می باشد به دلیل موفقیت در انسجام دهی نمادها آن هم در راستای یک روایت تاریخی و دینی از بشر می باشد. فیلم مادر پر شده از استعاره ها و تمثیل های زیبایی که تمامی آنها با هدفی خاص، موضوعی را مورد هدف قرار می دهند. حتی آرنوفسکی از خیر کاور و پوستر فیلم هم به سادگی نمی گذرد. او پوستر اصلی فیلم مادر! را با الهام از پوستر فیلم بچه رزماری Rosemary’s Baby رومن پولانسکی که در ایران با نام “لالایی شیطان” شناخته شده است، می سازد.

برای آن دسته از عزیزانی که داستان فیلم Rosemary’s Baby را نمی دانند :

فیلم بچه رزماری از آن دسته فیلم های تاریخ سینما میباشد که به هنگام اکران سروصدای زیادی را به دنبال داشت. داستان فیلم بچه رزماری نیز همچون داستان فیلم آرنوفسکی حول مادری با نام رزماری می چرخد که باردار است. رزماری به همراه همسرش به آپارتمانی قدیمی نقل مکان می کنند. او با افراد جدیدی آشنا میشود و رفته رفته در ادامه فیلم حوادث عجیبی برای نزدیکان رزماری اتفاق می افتد که ما در طول فیلم با شخصیت مادر دچار حس اضطراب و نگرانی میشویم. رفته رفته می فهمیم که رزماری و بچه ی آن در خطر هستند. فیلم Rosemary’s Baby رفته رفته پرده از یک فرقه شیطانی برمیدارد که به دنبال زمینه چینی به دنیا آمدن بچه شیطان بر روی زمین هستند. در سکانس پایانی فیلم رومن پولانسکی ما شاهد به دنیا آمدن بچه شیطان هستیم.

نمادشناسی در طراحی صحنه فیلم مادر!

بهره از مکتب و هنر ویکتوریایی در فیلم 

اوج هنر و فعالیت مکتب ویکتوریا از قرن هجده  تا اوایل قرن نوزدهم بود. پیروان این مکتب معتقد بودند که ارائه منظم و تاثیر گذار چندین مصالح گوناگون ، موجب تقویت دید بصری در چشم انسان می شود. از این رو ما در حدود یک قرن میلادی شاهد افزایش معماری و طراحی خانه های ویکتوریایی بودیم. با توجه به شناخت مختصر این مکتب ، در خصوص فیلم مادر دارن آرنوفسکی نیز نکته ای جالب وجود دارد. سبک و طراحی اشکال دکوراسیون خانه های ویکتوریایی اغلب به شکل هشت وجهی می باشد. در طول فیلم نمادها و نشانه های بسیاری از اشکال و هندسه هشت وجهی در ماهیت خانه دیده می شود.

خرافات و روایات زیادی در مورد عدد هشت وجود دارد که مهمترین آنها به بینهایت بودن و باز زنده شدن ، اشاره دارد. ما در سرتا سر طراحی صحنه فیلم ، قاب بندی ها ، زاویه دوربین و به ویژه نورپردازی ها هشت ضلعی داریم. حتی آرنوفسکی از قاب های عکس، راه پله، درِ خانه و لوستر هم نمی گذرد و هندسه هشت ضلعی را در طراحی آنها جای می دهد.

رمزگشایی سکانس های مهم فیلم مادر!

در فیلم mother! نشانه ها و نمادهای بسیاری را می توان از انجیل ، تورات و حتی قرآن نیز جستجو کرد. در تمامی سکانس هایی که آدم و حوا در آن حضور دارند ، آرنوفسکی به زیبایی هر چه تمام تر می خواهد به مخاطب خود تلنگر بزند. خانه یا همان زمین را در طی فیلم به زیباترین حالت ممکن در برابر هجوم انسان ها بی دفاع و آسیب پذیر نشان می دهد.  وقتی آدم به خانه وارد می شود نوعی رنجیدگی خاص در پس شخصیت آن برای مخاطب قابل لمس می باشد. این آزردگی آدم بر چهره ی او نیز تاثیر گذاشته است و به خوبی در نگاه های اِد هریس ناتوانی و رنج آدم قابل مشاده می باشد. این سکانس های افتتاحیه در مورد شخصیت آدم و بازی بینظیر اِد هریس در این نقش، بیانگوی تنهایی بشر در ابتدای خلقت و آفرینش می باشد.

به همین دلیل جلوتر به واسطه خدا، حوا نیز وارد خانه می شود تا آدم تنها نباشد. برای تفسیر این ماجرا باید به یک پلان قبل از ورود حوا برگردیم. منظور سکانس دستشویی و زمانیست که حال آدم بد شده است. ما از دید مادر طبیعت وارد سکانس دستشویی میشیم و آدم را در حالت عجز و ناتوانی میبینیم. در اینجا فیلم یک نمای نزدیک و بسیار کوتاه از زخم پهلوی آدم به ما نشان می دهد. علت وجود این نما چی میتونه باشه؟! اگر با ماجرای خلقت آدم و حوا در انجیل و تورات آشنا باشید ، میشه فهمید که دقیقا فیلم اشاره به زمینه چینی و ورود حوا به خانه (دنیا) را دارد. چرا که در عد عتیق به وضوح اشاره شده است که حوا از استخوان دنده حضرت آدم خلق می شود. 

دقیقا در همین لحظه مجدد دگرگونی خانه و حالت سرگیجه مادر را میبینیم و در ادامه شاهد ورود حوا به خانه هستیم. کمی پس از ورود حوا به خانه نیز سکانسی را داریم که لارنس مجدد به داخل دستشویی میرود و یک بافت و عضوی عجیب غریب را در چاه توالت مشاهده میکند. این عضوی از بدن است که در همان سکانس قبل تر و نمای پهلوی زخمی آدم ، خدا از او جدا کرد و سپس حوا آفریده شد.

در صحنه ای کوتاه نیز از دید مادر طبیعت شاهد این هستیم که خدا، آدم را به دفتر کار خود در طبقه بالا(بهشت/عرش خدا) برده است و سنگ کریستال(دانه خلقت: میوه ممنوعه) را به او نشان می دهد. آدم که شیفته سنگ شده است، به وضوح از دست زدن به آن توسط خدا منع میشود. ولی با ورود حوا هر دو به حریم نویسنده دستدرازی میکنند و باعث رنجش خدا شده و در نهایت مساله هبوط و اخراج آدم و حوا از بهشت اتفاق می افتد. از این سکانس به بعد دیگر آدم و حوا را در طبقه بالای خانه(بهشت) نمیبینیم. در داستان عهدعتیق و عهدجدید به وضوح آمده است که حضرت حوا ابتدا وسوسه میشود و به دنبال آن آدم نیز به میوه ممنوعه دست درازی می کنند. در فیلم هم حرکات و رفتارهای زننده میشل فایفر به گونه ای نشاندهنده وجه شیطانی و وسوسه شده حوا می باشد.

یک سکانس و طعنه به پرستیدن چیزی به نام شیطان

فیلم آرنوفسکی حتی به جهالت انسان در قالب شیطان پرستی و پرستیدن شیطان در قالب خدا نیز رحم نمی کند و آنرا لابلای رفتار های نا پسند و احمقانه ی بشر زمینی به تصویر می کشد. سکانسی را داریم که مادر با عکس خاویر باردم یا همان خدا در کیف آدم و حوا مواجه می شود. گویی واقا طبق ادعای اد هریس (آدم) آنها باردم (خدا) را صمیمانه دوست دارند و ستایش می کنند. این در واقع اشاره به آن دارد که بین انسان ها مرسوم است که تصویری از خدا را در قالب پیامبران و امامان و … نزد خود نگه می دارند تا ارتباط و عبادت خود با خدا را حفظ کنند. کمی جلوتر ، ما مجدد از دید مادر همان عکس را به صورت تکه تکه و در حالتی که بر روی سر خدا شاخ درآمده است بر کف زمین میبینیم.

به خوبی میدانیم که این مدل شاخ روی سر و ریش بزی آن هم به این شکل نماد انحصاری شیطان نزد انسان های زمینی است. در اینجا آرنوفسکی با ظرافت خاصی طعنه به فرقه شیطان پرستی و اعضای این فرقه میزند که همواره با رد ادعای پرستش موجودیت خدا به پرستش خدایی دیگر روی آورده اند. خدا همان خدا هست ولی نام و ظاهرش عوض شده است. این قضیه رو در سکانس های پایانی فیلم به خوبی میبینیم ، زمانی که با هجوم انسان های بیشتر و متنوع (ادیان مختلف) سرتاسر خونه پر شده از عکس های متنوع خاویر باردم (خدا) است.
(همون طور که گفته بودیم در تمامی این تصاویر دقت کنید که فریم و قاب عکس های خدا به صورت هشت ضلعی به نمایش  درآمده است/یادآوری: نزدیک ترین تفسیر و نماد به عدد هشت بی نهایت و بی پایانیست )

تحلیل سکانس تولد منجی در فیلم مادر

درست بعد از ماجرای مراسم فرزند آدم و حوا و حادثه ترکیدن لوله آب خانه و آبگرفتگی خانه (اشاره به سیل نوح و از بین رفتن بشریت) ما جدال خدا و مادر طبیعت رو در راهروی منتهی به در ورودی داریم. مادر به عدم توانایی او در نوشتن اشاره میکنه و میگه: من تمام دیوارهای خونه رو دونه به دونه بازسازی کردم و تو حتی نتونستی یک کلمه هم بنویسی. در این سکانس زمانی که باردم با عصبانیت در حال صحبت کردن است به این اشاره دارد که برای نوشتن اثر جدیدش(در اینجا انجیل) هیچ ایده خاصی نداره، و باید درو به روی آدمهای جدید باز کنه. زمانی که این دیالوگ رو میگه به سمت در میره و درو باز میکنه و چند ثانیه بعد مجدد در رو میبنده. دوربین که مجدد از جانب مادر است و در طی راهرو قرار دارد، از بیرون خانه ، باران را می گیرد.

در واقع آرنوفسکی با همین چند ثانیه بازو بست در ، مخاطب فیلم رو متوجه بارندگی میکنه. در ادامه این دیالوگ مادر میگه تو بچه میخوای پس به من یک بچه بده (در اینجا منظور گیام آور و منجی هستش : منجی که بیاید و حال زمین را بهتر کند) … روز بعد مادر میگه که باردار هستش و بالافاصله ایده کتاب جدید (انجیل) به فکر باردم خطور میکنه … حال برگردیم به نمایش باران در سکانس قبلی و اینکه چرا آرنوفسکی باران را برای مخاطب تصویر میکند. بارندگی بر روی خانه(زمین) همواره نماد باروری مادر(طبیعت/زمین) می باشد. در ادامه با اتمام کتاب و خواندن آن توسط مادر ، رویای زیبا و امیدوار کننده مادر رو در چند لحظه داریم که دست به دست باردم نظاره گر ابادی خانه(دنیا) هستند. (با آمدن منجی و سخنان خدا در قالب کتاب، به امید اینکه زمین به جایگاهی زیبا تبدیل شود)

بسیاری با تحلیل این سکانس و کدهایی که کارگردان در تدوین و فیلمبرداری در اختیار بیننده قرار داده ، ماهیت فرزند مادر را عیسی مسیح میدانند (فرزند خدا). ما در انتهای فیلم میبینیم فرزند خدا به دست انسان ها تکه تکه میشه و از تکه های آن میخورند (اشاره مستقیم به بدن و خون حضرت مسیح در مراسم عشای ربانی مسیحیت). اما در ادامه از این تمثیل کمی فاصله میگیریم و با کدهای بزرگ و کوچکی که در 25 دقیقه پایانی آرنوفسکی به مخاطب میدهد، فرزنده وعده داده شده به منجی بشریت در تمام ادیان تبدیل میشود.

در ادامه به 25 دقیقه انتهایی پر تلاطم فیلم می پردازیم که ما نیز همراه مادر طبیعت از تنش، سرگشتگی و جنون پر مشیم.

بررسی 25 دقیقه انتهایی فیلم مادر!

در 25دقیقه پایانی فیلم برعکس 25دقیقه آغازین فیلم که ریتمی کند و تک ضرب را در پی می گیرد، ساختار فیلم از تدوین تا فیلبرداری و کارگردانی به یکباره دچار تغییر و تحول می شود. ریتم 25 دقیقه پایانی فیلم مادر به شدت تند و پر ضرب روایت میشه. مخاطب با لحظه ای غفلت می تواند خیلی چیزها را از دست بدهد. 25 دقیقه نفسگیر و تقریبا آزاردهنده. خود آرنوفسکی اذعان داشته که این 25 دقیقه بزرگترین دستاورد برای کارنامه هنری و فیلمسازی او می باشد. او میگوید یک سوم پایانی مادر! تماما کابوسیست که به تصویر درآمده. این تایم دقیقا مساویست با ورود موج دوم آدم ها به خانه (زمین). با ورود ناشر کتاب باردم (کریستن ویگ در نقش ناشر کتاب خدا که خود نکته جالبیست) که درواقع نمادی از مبلغین دین و کتاب خدا بر روی زمین هستند ، ماجرا آغاز می شود.

آرنوفسکی به شکلی استادانه سیر تکاملی انسان را در این 25 دقیقه به تصویر می کشد. او تمام چیزی که ما از تاریخ زنده بشریت و تاریخ دین و فلسفه می دانیم را زنجیروار پشت سرهم در تک لوکیشن فیلم برایمان بازسازی می کند. از بازسازی شکنجه های کتاب مقدس تا تاریخ جهالت آدم همچون جنگ ادیان، نسل کشی ها (اشاره مستقیم به نظام فاشیست و واقعه هولوکاست به ویژه) و در انتها کشتن منجی که همگی ختم به فروپاشی مادر و نابودی زمین می شود. در واقع فیلم با استناد به اسم و محوریت اصلی اش در روایت (دوربین از نگاه مادر) تماما در وصف زمین و طبیعت است. در 25 دقیقه پایانی فیلم کاملا بی پرده، صحنه‌هایی دل زننده و خشن از تجاوز به زمین (مادر طبیعت) و شکنجه شدنش را به تصویر می کشد. اینجا فیلم مادر در عمل همچون ساخت فیلم مستند عمل میکند.

به راستی تماشای لحظات انتهایی فیلم mother! 2017 برای هر کسی آسان نمیباشد. اما آرنوفسکی با صراحت و بی پردگی در ساخت و پرداخت به جزئیات میخواهد مخاطب با این کنایه ها و تمثیل ها روبرو شود. ما از همان لحظه ی اول فیلم با ورود آدم، درد و رنج الهی مادر رو حس میکنیم تا جایی که نوید بارداری و تولد نوزاد(ناجی) داده میشود. مادر طبیعت و خانه با وعده منجی به آرامش میرسند. اما رفته رفته با زیاد شدن آدمها این ارامش از بین میرود. آغاز لحظات پرتنش انتهایی فیلم از سکانس ظاهر شدن مجدد خون بر کف خانه شروع میشود. در 25دقیقه روایت تاریخ بشریت که وعده منجی به آنها داده شده است، ما شاهد افزایش جمعیت، زیاد شدن گناه و جنگ در سطح زمین هستیم. مخاطب از دید مادر طبیعت در طی این 25دقیقه سیر تکامل این دردو رنج رو برای زمین بیشترو بیشتر حس میکنه.

فیلمی درباره ظلم و ستم انسان به طبیعت

روایت Mother! آرنوفسکی فارغ از شکل ادیانی و فلسفی خود نقدی تند و مستقیم درباره چیزیست که باعث نابودی زمین شده است. اشاره داشتیم که به هنگام ورود آدم  و گسترش جمعیت آن، مادر و خانه ذره ذره دچار ویرانی و فروپاشی شدند. می توان داستان فیلم مادر را نوعی خوددرمانی برای انسان دانست. انسانی که حتی اگر به منجی باور داشته باشد ، احتمال دارد مسبب نابودی و از بین رفتن منجی خود نیز باشد. از طرفی در این برداشت ها ماشاهد خشم و از خود بی خود شدن مادر در قامت طبیعت هستیم. زمانی که او شاهد ظلم و فساد انسان ها در خانه خود هست دیگر بزرگ و کوچک نمیشناسد و حتی به بچه های آدم نیز با تکه شیشه در دست ضربه میزند. این همان خشم طبیعت است که همه را با هم می سوزاند.

فرزند مادر : مسیح ، منجی یا امام زمان ؟!

یکی از مهمترین و پر سروصدا ترین سکانس های فیلم ، لحظه ی قربانی کردن و تکه تکه شدن فرزند مادر است. در این صحنه ، انسانی را در لباس روحانیت داریم که دکلمه و سخنی را می گوید که دقیقا باردم یا همان خدا در مراسم هابیل برای آدم نجوا می کند:

اون نمرده است…از درونش صدایی فریاد می زند تا شنیده شود…صدایی بلند و قوی…گوش کن…صداشو میشنوی؟… اون صدای زندگیه …صدای بشریت…صدای فریاد عشق او…عشقی که به شما داشت  

همانطور که قبل تر نیز اشاره داشتیم در پایان بندی فیلم با نشانه هایی که آرنوفسکی در فیلم می گذارد، به نظر می رسد فرزند مادر فقط نمادی بر مسیح نباشد. Aronofsky دقیقا دارد به منجی وعده داده شده در تمام ادیان و مساله ظهور اشاره می کند. برای اثباط این موضوع به دو نشانه مهم و واضح فیلم اشاره می کنیم: اول اینکه تاریخ زمان به دنیا اومدن (ظهور) بچه بعد از نشان دادن اتفاقات جنگ جهانی ، هولوکاست و زمان حال بشریت می باشد. مورد دوم طراحی صحنه و نفراتی که به عنوان انسانها برای این سکانس در مراسم تشریفات بچه استفاده کردند، طیف گوناگونی از انسان ها با ظواهر، جغرافیا و ادیان مختلف می باشد. همچنین موقع دست به دست شدن بچه (منجی) در میان این جمعیت به صورت واضح صدای الله اکبر را در کنار هله لویا مسیحیان می شنویم.

بررسی مسئله ظهور در فلیم مادر!

با این شواهد به کار گرفته شده در این سکانس و سکانس های قبلی که راوی تاریخ بشر بودند، به راحتی می توان فهمید که منظور آرنوفسکی از فرزند مادر فقط مسیح نیست. بلکه فرزند به دنیا آمده همچون منجی وعده داده شده از جانب خدا برای همه ادیان می باشد. که در نهایت دیدیم که خود خدا منجی رو از آغوش مادر (طبیعت) گرفت و به آدم ها هدیه داد. ولی انسان همچنان در طول فیلم که نافرمانی و نالایقی خود را نشان داد است، مجدد مسبب نابودی منجی می شود. و در ادامه به دنبال آن مادر نیز با از دست رفتن منجی (آخرین امید زمین/طبیعت)، به آخرین مرحله فروپاشی خود میرسد. در حالی که خدا مدام تکرار میکند که ما باید اونارو ببخشیم ، مادر در آخرین ارتباط خود با خانه متوجه مرگ قلب تپنده خانه (زمین) میشه و در نهایت آفرینش رو از بین میبره.

*از نکات قابل توجه این صحنه این است که آرنوفسکی در قامت کارگردان به شیوه ای تدوین فیلم را جلو میبرد که این سکانس به سکانس پایانی فیلم بچه رزماری رومن پولانسکی نیز طعنه می زند. (انتظار انسان جاهل برای ظهور بچه شیطان)

پاسخ به 5 سوال کلیدی در فیلم مادر!

در ادامه به بررسی 5 سوال اساسی و مهم در مورد فیلم مادر می پردازیم. پس با کاتشو همراه باشید.

1. پایان فیلم مادر چه مفهومی دارد؟

در انتهای فیلم به وضوح و به شکلی اعصاب خوردکن ما شاهد آسیب رساندن انسان به خانه یا همان طبیعت (زمین) هستیم. پس از خشم مادر (طبیعت) و عکس العمل آن نسبت به بیرحمی های انسان بر روی خانه (زمین)، میبینیم که علیرغم خواسته نویسنده (خدا) دست به نابودی خانه (دنیا) می زند. در پلان آخر و پس از نابودی دنیا، صحنه ای را داریم که دیگر خبری از افراد مزاحم و شلوغی های انتهایی فیلم نیست. دو شخص خدا و مادر طبیعت را تنها در یک قاب و در پس ویرانی های خانه (دنیا) داریم. در این سکانس مادر در حال مرگ است و دیالوگی کلیدی بین خدا و مادر طبیعت بازگو می شود.

مادر طبیعت : “بیشترین چیزی که بهم صدمه زد ، این بود که من برات کافی نبودم”
خدا : ” هیچ چیز همیشه کافی نیست…اگر بود هم من نتونستم خلقش کنم…مجبور بودم این کارو بکنم…باید اینکارو میکردم…من همینم…و باید همه چیز رو از اول امتحان کنم

این جمله کلیدی خاویر باردم در نماد خالق جهان، همه چیز را مشخص می کند. سپس می بینیم او با واژه ای به نام “عشق” که در قلب مادر طبیعت نهادینه کره است ، آخرین قطعه هستی را از او جدا کرده  و جهان را مجدد خلق می کند.

داستان مادر انتهایی ندارد!

نگاهی به آخرین و اولین سکانس دایره فیلم : در آخرین نمای فیلم و پس از بازسازی مجدد خانه (دنیا) ، دختری با چهره ای متفاوت از جنیفر لارنس را روی تخت مشاهده میکنیم که از خواب بیدار میشود و با همان دیالوگ ابتدای فیلم روز خود را آغاز میکند. در اینجا مشخص می شود که از نظر زمانی فیلم یک دایره است. در واقع زمان داخل فیلم خطی نیست و ابتدا و پایانی را نمیتوان برای آن متصور شد. در اینجا انتهای فیلم ، شروع فیلم است.  برگردیم به افتتاحیه و اولین نمای فیلم که زنی را با چهره ای آسیب دیده و آتشین در کلوز آپ داریم. این همان مادر داستان است اما چهره ی متفاوتی از جنیفر لارنس دارد. بلافاصله اینسرت نمای سنگ کریستال و بازسازی خانه را داریم و در ادامه و شروع داستان که جنیفر لارنس در قامت مادر فیلم از خواب بلند می شود.

تحلیل روند زمانی فیلم : این شروع و پایان بندی متناسب با هر دید دینی و فلسفی میتواند برداشت های مختلفی را به همراه خود داشته باشد. مثلا می تواند اشاره ای به زندگی پس از مرگ و اعتقاد به دنیای دیگر و … باشد اما چیزی که واضح است، بی معنا بودن زمان در طی روایت است. بیدار شدن زنی دیگر  در قامت مادر طبیعت بر روی تخت خواب خالق در شروع هر روز ، بیانگوی تکرار و حیاط مجدد در قالب دنیایی با ماهیت دیگر است. خوبه که اشاره کنیم فلسفه دینی هندو ها نزدیک ترین روایت به پایان بندی فیلم مادر می باشد. هندوها معتقدند جهان هستی به شکلی نامحدود و بی پایان توسط خالق مدام در حال خلق و نابودی است.

2. پودر و داروی زرد رنگ که مادر استفاده می کند چیست؟

از نظر جایگاه تفسیری هنر رنگ، همواره رنگ زرد بیانگوی اصل مادینگی و رنگ آبی بیانگوی اصل نرینگی می باشد. ولی از نقطه نظر تفسیر کلاسیک تر رنگ ها، همیشه رنگ زرد و طلایی بیانگوی موهبت الهی و کیمیای وجودی است. از طرفی هم همونطور که قبلا هم اشاره داشتیم، به کرات در فیلم شاهد این هستیم که ماده زرد رنگ التیام بخش خانه و مادر است.

مادر بارها به هنگام دگرگونی و سرگیجه های خود و خانه از آن استفاده می کند. اولین نمایی که این پودر زرد رنگ رو داریم ، ابتدای فیلم و به هنگام ترمیم و نقاشی دیوار خانه هستش (ابتدای آفرینش) که مادر بعد از ارتباط حسی با خانه تصمیم میگیره از آن پودر برای رنگ دیوار استفاده کنه. همچنین در سکانسی که مادر شاهد زخم پهلوی آدم در دستشویی هست و به دنبال آن ورود حوا ، حال مادر طبیعت به شدت بد میشود و ما به وضوح میبینیم که برای التیام خود از ماده زرد رنگ استفاده میکه.

پودر و ماده زرد رنگ اکسیر درمان درد مادر طبیعت و دنیا

سومین باری که ماده زرد رنگ ماهیت خود را به مخاطب فیلم نشان می دهد، در سکانس پس از هبوط آدم و حوا است. بعد از عصبانیت خدا و راندن آدم و حوا را از اتاق کار (عرش خدا)، مادر طبیعت با حالتی پریشان و گیج شده به اتاق آدم و حوا میرود و شاهد رابطه جنسی زننده آنها پس از مساله هبوط و اخراج می باشد. در این لحظه حال مادر و خانه با هم دچار دگرگونی میشود (اینسرت نمای کف چوبی خانه رو داریم که به سیاهی میره: حال خرابی خانه). در این لحظه با استفاده از پودر زرد رنگ مجدد خود و خانه را تسکین میدهد. گویی از جایی به بعد که وارد مرحله پر تنش و اضطراب پایانی فیلم میشیم ، ماده زرد رنگ دیگر خاصیت و التیامی برای خانه و مادر ندارد و از داستان حذف می شود.

3. داستان منبع سوخت و زیر زمین خانه چست ؟

اشاره داشتیم که زیر زمین خانه همان جهنم است. دقت کنید که از جانب مادر برای اولین بار چه زمانی وارد زیرزمین میشیم. درسته دقیقا پس از ورود آدم به خانه است که فیلم محیط زیر زمین را به مخاطب نشان میدهد. از نقطه نظر فلسفه خدایان باستان یونان ، قبل از ورود آدم ، دنیا محل زندگی و تردد خدایان و فرشتگان بوده است به عبارتی همان سرزمین خدایان باستان که به بهشت برین نیز معنی شده است. در فیلم به زیبایی هر چه تمام تر به این فلسفه فکری اشاره میشه و درست بلافاصله بعد از ورود آدم به خانه است که مادر متوجه سطح دیوار پوشیده زیرزمین خانه میشه. بر اساس این دیدگاه در شب اول حضور انسان ، اولین جرقه آتش جهنم شکل گرفته (روشن شدن کوره در تصویر زیر) و جهان به دو طبقه مجزا تقسیم می شود، دنیا (طبقه بالا) و دنیای زیرین (زیرزمین).

تحلیل بهشت و جهنم فیلم مادر!

با ورود حوا و دست درازی به میوه ممنوعه ، شاهد این هستیم که خدا ادم و حوا را از بهشت رانده و دنیا به سه طبقه تقسیم می شود. آدم و حوا دیگر اجازه ورود به این طبقه و اتاق را ندارند. همینطور که در عکس بالا هم مشاهده میکنید، در به تصویر کشیدن این داستان کهن، آرنوفسکی به خوبی نمای سوبجکتیو خدا را از بایین برای ما می گیرد تا حس عرش و جایگاه خدا برای مخاطب فیلم بیشتر تداعی شود. پس اینگوه می شود که طبقه بالا بهشت که مسند و جایگاه خدا و خدایان است، طبقه میانی زمین که جایگاهی برای زندگی انسان است و در نهایت زیر زمین که به صورت نمادین جایگاه جهم را نشان می دهد.

در طی فیلم با ورود انسان های بیشتر و افزایش زشتی و پلیدی ها در سطح زمین رفته رفته شاهد گر گرفتن آتش و مواد آتشین زیر زمین هستیم که در نهایت کل طبقات و هستی رو به نابودی میکشونه.

4. قورباغه داخل دیوار تمثیلی از چه بود؟

در سکانس مهم زیرزمین لارنس با تجمع خون روی دیوار روبرو میشه و شروع به کندن دیوار میکنه. در این بین دوربین یک وزغ یا قورباغه که از داخل دیوار به بیرون میپره و در پس زیر زمین گم میشه رو نشون میده. برای پی بردن به ماهیت این سکانس لازم است به داستانی در مورد وزغ یا قورباغه اشاره کنیم :

داستان باستانی قورباغه یا وزغ

تحلیل و بررسی فیلم مادر در قالب اساطیر باستان : در سومر باستان داستانی از “اینانا” یا “ای نِه نِه” الهه آسمان (مادر ازلی کیهان) را داریم. (جالبه که در فرهنگ زبانی خودمان نیز در قدیم وقتی میخواستند با احترام از مادرها یاد کنند از نام الهه نِه نِه استفاده میکردند). در این داستان اساطیری کهن آمده است که اینانا در پی معشوقه از دست رفته خود یعنی تموز (خدای گیاهان: خدای شهید شونده که هر زمستان میمیرد و در بهار متولد میشود) پا به دنیای زیرین گذاشته و بر سر بازگشت تموز با خواهر دوقلوی خود یعنی ارشکیگل معامله میکند. او برای برگرداندن تموز مجبور به گذشتن از هفت خان می شود. اولین خانی که در سفر الهه با آن روبرو می شود ، گذر از دروازه ورودی و خدای نگهبانان است. خدای نگهبانی همان وزغ و قورباغه است که در خشکی و آب زندگی میکند. خدای نگهبانان وزغ حامل خورشید است.

از طرفی داستانی قدیمی هست در رابطه با یک دختر بچه شاهزاده که توپی ساخته شده از طلا داشته. روزی در هنگام بازی با توپ آن را به داخل حوض حیاط کاخ میاندازد. در این بین قورباغه ای پیشنهاد میکند در ازای رفتن به عمق آب و آوردن توپ طلا، توسط شاهزاده جوان بوسیده شود. در اینجا شاهزاده جوان همان الهه آسمان و توپ طلایی استعاره از خورشید که در دنیای زیر آب(هاویه) غرق شده است (استعاره از رخداد کسوف). غورباقه یا وزغ همواره یک حیوان هاویه ای(دنیای زیرین) معرفی شده است که در برخی از داستانهای اساطیری و قدیمی دیگر از او به عنوان مار و اژدهای کوچک که نگهبان دروازه میباشد نیز یاد می کنند.

در اینجا آرنوفسکی با شناخت کامل و مطالعه دقیقی که از داستان های اساطیری داشته است به صورت هوشمندانه و درزیباترین فرم از این نمادها در سکانس فیلم مادر! بهره میبرد.

5. آیا مادر همان شیطان است ؟

یک تئوری صرف ولی مهم : شاید از دید اکثر ادیان، داستان ها و اساطیر باستانی زمین، مادر این فیلم نماد طبیعت، مادینگی و یا حتی مریم مقدس باشد و هیچ المانی نزدیک به شیطان را در او نبینیم. اما در این اثر موضوع وقتی پیچیده و جالب می شود که این فیلم را از جانب و دید کسی که به تورات مشرف است تماشا کنید. در این منظر مادرِ فیلم تماما می تواند نماد شیطان باشد. پیشنهاد می کنیم با کمی مطالعه در مورد کابالا که ریشه در دین یهودیت دارد و برخی اشارات مستقیم تورات ، فیلم را مجدد از این منظر تماشا کنید که جنیفر لارنس نمادی از شیطان می باشد. بینظیر است، حتی از این دید نیز خیلی از نماها و نشانه های فیلم بر صحت این تمثیل صادق می شود.

مثلا وقتی به عنوان یک مسلمان فیلم Mother! را تماشا می کنید ، با سکانس منع مادر از ورود حوا به اتاق نویسنده و دست درازی به کریستال (درخت سیب معروف آدم وهوا) ادعای نماد شیطان بودن مادر را به سادگی رد می کنیم. چراکه در این منظر، همه ما می دانیم شیطان بود که حوا و آدم را به سمت وسوسه کشاند تا به میوه ممنوعه دست درازی کنند. ولی در افسانه آفرینش تورات، این داستان طور دیگری روایت می شود، شیطان هرگز نقش اغواگر را ندارد بلکه اینگونه آمده است که شیطان خوردن سیب آفرینش را منع می کند. در تورات اغواگر یک مار هست که شخصیتی مجزا از شیطان تعریف می شود.

بررسی تئوری شیطان بودن مادر!

اگر جنیفر لاورنس را طبق نوشته های تورات ، فرشته ای به نام شیطان بپنداریم، به محض ورود آدم و حوا می بینیم که توجه خالق به آنها بیشتر معطوف می شود و ما شاهد به وجود آمدن حس حسادت در مادر میشیم. با جلو رفتن تاریخ روایتی داستان هستی در خانه، همچنان حسادت در نگاه لارنس بیشترو بیشتر می شود و ما تک نماهای جالبی را در تدوین فیلم داریم که لاورنس به شومینه و یا حتی فندکی نگاه می کند. این تک نماها و نگاه ها می تواند به معنای جرقه وسوسه برای به آتش کشیدن خانه (هستی) پس از ورود آدم ها باشد. اوج این حسادت لحظه ای بعد از سکانس عجیب توالت اتفاق می افتد که لاورنس با عکس خاویر باردم در ساک آدم و حوا روبرو می شود.

یکی از موارد مهم دیگه ای که حامیان این تئوری مطرح میکنن اینه که در طی فیلم اولین کسی که به خدا شک می کنه، مادر هستش نه آدم و انسان روی زمین. به خوبی در فیلم پیداست که انتخاب و الویت خدا بر خلاف مادر، آدم است. آدم ها نیز مدام درحال پرستش خدا هستند. پس از اینکه در اواسط فیلم باردم خانه و مادر رو ترک میکنه، این تنش در شخصیت مادر بیشتر دیده میشه تا سکانس پایانی که رسما جلوی خدا وایمیسته و در جواب ابراز علاقه خدا جمله زیر رو ادا میکنه :

” تو هیچوقت منو دوست نداشتی، تو فقط عاشق این بودی که من (و انسان ها) چقدر دوستت دارم (داریم) … من همه چیزم رو به تو تقدیم کردم و هیچ اهمیتی برای تو نداشت ” و در پایان دنیا رو به جهنم تبدیل میکنه. در واقع طبق روایات عهد عتیق و یهودیت این یک چرخه و جدل تکراری بین خدا و شیطان است.

تئوری شیطان بودن مادر زمانی بیشتر قوت میگیرد که بخواهیم به صاحب اثر برمیگردیم و از دید مذهبی او به داستان نگاه کنیم. درن آرنوفسکی با این که آدمی دینی نمیباشد ولی در خاستگاهی یهودی و همواره علاقه مند به عرفان کابالا زیسته است. در ابتدای امر نیز اشاره داشتیم که Aronofsky در چند اثر قابل تامل قبلی خود نیز به صورت مستقیم و غیر مستقیم ، علاقه خود به کابالا و عرفان را در قالب نمادهای گوناگون به تصویر کشیده است. به هر حال باید بگیم که تئوری شیطان بودن مادر در حد یک تئوری می باشد که با توجه به یک سری نشانه های واضح از دید طبیعت بودن مادر ، می توان آنرا به کلی رد کرد.

برعکس خیلی از عزیزانی که فکر می کنند فیلم Mother آرنوفسکی بسیار پیچیده می باشد، باید بگیم اتفاقا مادر می تونه به سر راست ترین فیلم این کارگردان صاحب سبک تبدیل بشه. با وجود نوع روایت فیلم مادر باز هم پیچیده ترین اثر او را کماکان می توان چشمه یا Fountain دانست. او در مادر! به زیباترین حالت ممکن حرف خود را در قالب نمادهای قابل فهم (برای مخاطب عام) میزند و انتقادی گزنده و بی پروا به انسان روی زمین دارد. آرنوفسکی با ساخت فیلم صنعتی و وسیع نوح (بر خلاف تک لوکیشنی بودن فیلم مادر!) مقدمه ای بر داستان طبیعت را استارت زد و در مادر به صورت تمام و کمال به آن پرداخت.

---

پی نوشت 1 : عده ای معتقدند نقش مادر فیلم آرنوفسکی نماد مایا می باشد. مایا از اساطیر یونان باستان و معشوقه زئوس می باشد. در اساطیر یونان مایا دختری خجالتی معرفی شده است. کم رویی او به حدی بود که باعث شده بود در کوه و غار به دور از بقیه زندگی کند. مایا ، فرزند زئوس یعنی هرمس را باردار شد و آنرا به دنیا آورد. در اساطیر یونان هرمس ، پیام رسان خدایان معرفی شده است.

پی نوشت 2 : خیلی جالب است که امتیاز پایین فیلم هم خود نشاندهنده درک پایین انسان زمینی نسبت به مفاهمی و ماهیت زمین است. mother! هرگز باب میل نظام سرمایه داری و قدرت های جهان اولی نمیباشد. همچنین باب میل رهبران و مبلغین دینی هم نمیباشد. تنها کسانی با فیلم همراه میشوند که نسبت به زمینی که بر روی آن زندگی میکنند ، حس ترحم و بخشندگی دارند.

پی نوشت 3 : نکته جالب پایانی هم شاید خیلی از مخاطبا دقت نکرده باشن ، صحبت کردن خدا به زبان فارسی در فیلم هست. آخر فیلم زمانیکه باردم، لارنس رو از زیر مشت و لگد آدما نجات میده (در لحظه 1:48:30) ، میگه “وای خدای من” …

از این نویسنده تحلیل فیلم Enemy را بخوانید

---

نویسنده
احسان آریا

---

تریلر و تیزر تبلیغاتی فیلم مادر

---

Mother! 2017 IMDB

امیدواریم این مطلب براتون مفید واقع شده باشه
حتما در قسمت دیدگاه ، نظرات خودتون رو برای ما و مخاطبای ما کامنت کنید. 

همچنین می تونید این مطلب رو از طریق سرویس های اشتراک زیر برای دوستان خود ارسال کنید

این مقاله توسط استودیو فیلمسازی کاتشو تهیه شده است. برخی از تخصص های استودیو فیلمسازی کاتشو عبارت اند از ساخت تیزر تبلیغاتی ، ساخت فیلم صنعتی و ساخت موشن گرافیک . برای سفارش ساخت تیزر تبلیغاتی، فیلم صنعتی یا موشن گرافیک ، می توانید بر روی لینک آن ها کلیک کنید و سفارش ساخت محتوای تصویری یا ویدئویی خود را به صورت آنلاین ثبت کنید.

دیگر خدمات :

•  ساخت فیلم مستند
•  خدمات ویدیو مارکتینگ
•  ساخت فیلم مراسم