مواردی که در فیلم زندگی زیباست مورد بررسی قرار می دهیم:
- پشت عنوان اثر روبرتو بنینی چه نکاتی وجود دارد؟
- گریزی به سه گانه مشابه جنگ جهانی دوم
- تحلیل درون مایه فیلم زندگی زیباست
- کمدی در وسط جنگ جهانی دوم چگونه ممکن می شود؟
- «زندگی اگر زیباست: برای که و در کجا؟»
- مشاهده تریلر فیلم Life Is Beautiful 1997 (در انتهای مقاله)
- ثبت کامنت و مشاهده نظرات سایر مخاطبین (در انتهای مقاله)
فیلم زندگی زیباست – سه گانه مشابه جنگ جهانی
Life Is Beautiful اثر روبرتو بنینی از جهاتی شبیه پیانیست پولانسکی و فهرست شیندلر اسپیلبرگ است. ایده این سه اثر، حول موضوع جنگ، نژادپرستی و نیز واکنش سه فیلمساز در برابر یک فاجعه ی هولناک است. البته آشکار است که اثر روبرتو بنینی کمدی است و عنوانش نیز سوگیری دارد و قابل رمزگشایی می باشد. زندگی، به زعم کارگردان (و بازیگر و نویسنده فیلم) زیباست حتی در وسط جنگ جهانی دوم و اگر یهودی باشید و در اردوگاه کار اجباری به همراه کودکی نابالغ به سر ببرید.
اما اینکه داستان فیلم Life Is Beautiful درباب چیست؟ اینکه عشق و امید و بازی و شوخی و فرم هنری در این اثر چگونه نشان داده شده؟ اینکه پیانیست پولانسکی و فهرست شیندلر اسپیلبرگ در راه فهم فیلم بنینی چه کمکی به ما می کنند و آیا این دو اثر می توانند ما را به گونه ای یاری دهند که خوانشی دقیق و جدی از فیلم زندگی زیباست داشته باشیم؟ این سوالات را در ادامه و تا حد امکان روشن می کنیم و در کنار پاسخ ها و بر حسب ضرورت، حاشیه ای سینمایی و فرا سینمایی خواهیم نوشت.
خلاصه داستان فیلم زندگی زیباست ساخته روبرتو بنینی
داستان فیلم زندگی زیباست به شکل فشرده، بدین قرار است: گوییدو ( با بازی روبرتو بنینی) فردی یهودی است که برای دیدار با عموی خود به شهری می آید. ظاهرا دنبال کار می گردد ولی انگار در کار کردن جدی نیست. ولی در بازی و در شوخی کردن با عالم و آدم، کاملا جدی است و کم نمی گذارد. گوییدو، به شکل اتفاقی با دختری مسیحی به نام دورا-نیکولتا براسچی- آشنا می شود و بعدتر عاشق یکدیگر می شوند.
از رابطه ی آنها پسری متولد می شود بنام جاشوا. جاشوا پدری بازیگوش و ماجراجو دارد و بسیار پر انرژی. در شوخ طبعی گوییدو نسبت به همسر و پسر خود، خلاف نیست. ریتم زندگی اش مثل ریتم جنگ، تند و پرسرعت می گذرد. گاها باید بعضی سکانس ها و نماها را متوقف کرد که کامل فهمید چه پیامی در این اثر بنینی مستتر است.
نماها کاملا روی هم خوابیده اند و سریع از برابر چشمان بیننده می گذرند: گویا خیلی عجله دارند و قصد ندارند توقف کنند مثل خود زمان. بنینی برای زندگی انگار برنامه ای ندارد و به دورا می گوید بگذار همه چیز اتفاقی جلو برود و این گونه عشق را هیجانی می کند و دل دورا را می رباید. طرز نگاه گوییدو، به رویای اسرار آمیز و به بازی پرشور بیشتر شبیه است تا به واقعیتی روشن. همین ویژگی، می تواند باب پسند بسیاری از زنان باشد و مقدمه ی رابطه ای سرشار از حس و ماجرا.
تحلیل دورن مایه فیلم زندگی زیباست Life Is Beautiful
با این همه، هوای شهری که گوییدو به آن آمده، هوای نژادپرستی و تابلو های اینجا و آنجا روی درب مغازه ها نصب شده که مسیحی و یهودی حق داخل شدن ندارند و این برای پدر و پسری کوچک که به حکم جبر و تصادف، یهودی یا مسیحی شده اند، مظلومانه است. در فیلم زندگی زیباست فضای شهر دو قطبی است: نازی و غیر نازی. و گوییدو روزی به طنز حرف مهمی می زند:«من یک ناف ایتالیایی دارم».
یعنی دارا بودن ناف از فلان طایفه و نژاد معیاری است برای انسان تر بودن و برتر بودگی نسبت به دیگری. بااین وجود ناچار است به عنوان همسر دورا و پدر جاشوا، این وضع را برای پسر خود، توجیه نماید و مدام در لهجه های مختلف حرفی با این مضمون ساز کند: چیزی نیست و زندگی به زیبایی اینجا جاری است، فعلا آب هست و پدر (مترجم حقه باز) اینجاست.
«دورا» هم از دور هست و هزاران نفر دیگر مثل ما هستند پس غم امروز و فردا مخور تا یک تانک جنگی برنده شوی! در چنین اوضاع و احوالی، درک جمله ی آغازین فیلم زندگی زیباست معنی دار می شود: «این یک داستان ساده است ولی شاید بازگو کردنش ساده نباشد».
بازی کردن با جاشوا شاید داستان ساده ای باشد ولی نژادپرستی و جنگ داستان ساده ای نیست و گفتن از جنگ آسان نباشد وقتی جز طایفه نامحرمان (بنا به نظر یک ایدئولوژی) قلمداد شوید و هزینه های جانی و مالی و روحی داده باشید. زندگی زیباست !
کمدی بازی در جنگ جهانی دوم و فیلم زندگی زیباست !
با این همه نقطه ی اوج داستان و قسمت اصلی فیلم زندگی زیباست زمانی است که جاشوا و گوییدو را به اردوگاه و کمپ کار اجباری می برند ولی دورا را نه. پدر اکنون باید با واقعیتی تازه دست و پنجه نرم کند: در جنگ و مصیبت با پسرش و تحمل درد دوری از دورا. او بازی و فانتزی را همان اول ورود به کمپ، تاکتیک و مکانسیم روانی ای می کند برای حفاظت از خود و از پسرش.
پسر باید جنگ جهانی دوم را بازی ببیند ، فهم کند و اینکه اگر از گرسنگی ، دوری از مادر و خانه حرف بزند، بازنده ی بازی است و برنده، صاحب تانکی جنگی خواهد شد به شرطه آنکه پسرش تا آخرین لحظه ی جنگ را، بنا به تفسیر و ترجمه های گوییدو تحمل کند. زندگی زیباست چون ظاهرا در جنگ هم می توان با کمدی بازی کرد و سینمایی شد!
اکنون نگاهی گذرا به اثر پولانسکی و اسپیلبرگ بندازیم و بعد دوباره به اثر بنینی یعنی فیلم زندگی زیباست برمی گردیم. پیانیست یعنی اشپیلمان در اثر رومن پولانسکی در رویایی دوباره نواختن ساز خود در ایستگاه رادیویی ورشو، جنگ جهانی را در لهستان بر طبق روایت سینما تاب آورد ولی نه به تنهایی بلکه به کمک نیروهای مقاومت زیرزمینی لهستانی، به کمک ضعف دشمن خود یعنی نازی ها و کمک هزاران امتیاز و تصادفی که در جنگ و در لحظات سیاست، مدام تغییر میکرد.
در اثر استیون اسپیلبرگ هم، شخصیت اسکار شیندلر نه به تنهایی بلکه به وسیله ی نیروی کار ارزان یهودیان، فهرستی تاریخی و رمانتیک ساخت و جان بسیاری را نجات داد. با این حال، سرمایه ی کارخانه ی او وابسته به جنگ بود نه به صلح. و مهمتر: جاهطلبی های اسکار برای پولدار شدن.
جنگ نمی تواند بدون مفهوم محاسبات اقتصادی شروع یا به اتمام برسد؛ حتما به صورت پیشفرض و در پشت صحنه، ماشین حساب هایی برای بررسی خسارات و دستاوردها، تعداد کشته شدگان و مقدار تصرفات و پیش روی ها، به کار گرفته شده، می شود و خواهد شد. ازین رو، جنگ اصلا رمانیتک نیست ولی لحظه ی صلح رمانتیک می تواند باشد و چشمان عده ای را هم خیس کند. با این توضیحات و ارجاعات سینمایی،برگردیم به اثر روبرتو بنینی.
زندگی اگر زیباست: برای که و در کجا؟
اینکه زندگی زیباست یا نه، بستگی به جای دارد که در آن قرار داریم و نیز بستگی به چشم انداز و افق پیشروی ما. حکم یک دست نمی توان داد مثلا در سوریه و عراق و یا لیبی امروز قاعدتا نمی توان به راحتی گفت زندگی زیباست: گفتنش به شعاری پوچ می مانند و نیم مصرع شعری بی مایه. روبرتو بنینی، در فیلم Life Is Beautiful نقشی ویژه و حساس را در میان جنگ جهانی دوم به وسیله سینما ایفا کرده. یعنی نویسنده و کارگردان و بازیگر اثر خود است و مهمتر نقش او در این فیلم کمدی (یا تراژدی)، بازی کردن خیالین است برای پسری در میان جنگی جهانی.
بنا به ذوق و مزاج افراد، می توان استعاره های زیادی برای زندگی جعل کرد لیکن زندگی بازی نیست ولی می توان آنرا به بازی گرفت، شوخی هم نیست ولی می توان با محتویات زندگی، شوخی کرد. تماما کمدی هم نیست ولی می توان از منظر کمدی به آن نگریست. و سینما می تواند با بازی گرفتن تماشاگر او را فریب دهد و امیدی کاذب ( و نه صادق)، خلق کند. مهمتر اینکه، دروغ و حیله در بازی هست و در زندگی واقعی هم هست و منطقا نمی تواند نباشد.
بررسی و نقد فیلم زندگی زیباست
همانطور که زندگی قاعدتا الان در سوریه و لیبی زشت و فریبکارانه است نه زیبا و صادقانه و کسانی هنوز مثل پیانیست از خود در آنجا مقاومت می کنند و داستان های دوربین های آینده را از اکنون برای سینما آماده می کنند. اما از دریچه ی نگاه کودکی نابالغ مانند جاشوا، که نه می داند زیبایی چیست و زشتی کدام است.
احتمالا زندگی در سوریه و لیبی و ونزوئلا هم زیباست اما برای پدر و مادرش چی؟ عنوان فیلم بنینی می گوید زندگی زیباست اما روند فیلم در جنگ در جامعه ای پر از نژادپرست می گذرد که هوای اندیشه و زبان را کاملا مسموم و تهوع آمیز کرده است.
خط کشی کردن بین انسان ها زشت و خلاف انسان بودگی است و نمی توان این نکته را حتی به شوخی هم گرفت چون اسانسی از توهین و تحقیر معمولا در شوخی و طنز هست. طنز و کمدی و شوخی به عنوان تاکتیکی برای عبور از سرکوب ، سانسور و همچنین به عنوان مقاومت در برابر وضعی که نمی خواهیم یا وضعی که در آینده خواهان آن هستیم می باشد.
کمدی در وسط جنگ جهانی دوم چگونه ممکن می شود؟
زندگی حقیقتا در جنگ زیبا نیست. برای فاتح شاید زیبا باشد و برای آنان که از خشونت (به هرقیمتی و تحت هر شرایطی) نفع می برند زیباست چون نفع می برد و صلح و حفط وضع موجود زشت است چون به ضررشان است. دورا همسر گوییدو از جاشوا بخاطر مسایل جنگی جهانی، دور است آیا می توان این موضوع را به شوخی گرفت و به بازی در آورد و کمدی اش کرد؟
آیا مادری کردن کمدی است؟ آیا عشق دورا به فرزندش کمدی است؟ بر دورا وقتی که از گوییدو جدا می شود چه می گذرد؟ شاید دورا هم با امیدی از جنس بازی کردن با خشونت نازی ها می تواند بگوید فردا زیباتر از امروز است و زندگی انقدر در فراق نمی ماند.
همانطور که اسکار شیندلر را با نیرو های کار خود می دیدیم زن را در امتداد شوهرش و فرزند را (جاشوا) در امتداد پدر و مادر خود بینیم. حاصل تحلیل زندگی مادر و پدر و فرزند بازی نمی شود ولی جدا کردن مادر از آن دو به شکل کمدی شدنی است و خنده دار!
با این وجود، وقتی کسی دربرابر زشتی جنگ و زشتی تفکری فاشیستی از هر نوع می ایستد نفس کارش زیبا به نظر می رسد و قابل تامل. می دانیم که زیبایی در هنر و فلسفه با مقوله ی حس و شهود و ذوق پیوند دارد و تماما نمی تواند انتزاعی باشد. و مهم تر، دفاع از امر زیبا (بنا به معیار هایی) همیشه جای نقد دارد خصوصا در دورانی که باد شدید پست مدرنیته در آکادمی ها می وزد.
تحلیل فیلم زندگی زیباست
زیبایی که بنینی در فیلم زندگی زیباست از آن دفاع می کند، کدام است؟ فریب کودکی با بازی و شوخی درحالی که هزاران نفر در کنارتان می میرند و خاکستر می شوند، زیباست؟ تنها به فکر زنده ماندن پسر خود بودن زیباست؟ زیبایی بنینی در نظر آنانی که در کمپ در کنارش می میرند، زشت نیست؟
گوییدو در سکانسی در کنار کوه اجساد به جاشوا می گوید رویاست و خواب می بینیم. زیبایی خواب نیست رویا هم نیست زندگی هم رویا نیست و خواب نیست. آن اجساد واقعی اند ولی انکار و نفی نوعی مکانیسم روانی است برای فرونپاشیدن و مسئله را شل گرفتن.
نپرداختن جدی و دقیق به اینکه چرا سرنوشت بشر به این مرحله از وقاحت و بربریت رسید، زشت نیست؟ زیبایی در پرداختن شایسته به چرایی وقوع جنگ جهانی دوم است و اینکه چگونه فاشیسم متولد شد؟ بازی متحرک و بینهایت سرمایه در شکل گیری آن واقعا چه نقشی داشت و چه نفعی از جنگ برد؟
سال ها قبل تر از جنگ جهانی اول و دوم، «کانت» از روشنگری می گفت: از نتایج روشنگری این بود که بشر تجربه کرد؟ روضه های اخلاقی برای کشته شدگان جنگ جهانی خواندن کار سختی نیست ولی به شکلی واضح و مستند توضیح دادن این امر که مناسبات مالی قدرت های بزرگ چه نقشی در شکل گیری جنگ جهانی دوم داشت، واقعا سخت است.
زندگی زیباست ، نه اما در جنگ
مرگ ها و کشتارها جزئی از زندگی است حتی اگر زیبا نباشد. پس این مرگ ها ارزش دیدن دارند هر چند می دانیم کمدی نیستند. فاشیسم و نازیسم کمدی نبوده و نیست و نخواهد بود. و بازی نبوده و نیست و نخواهد بود: باورها و عقایدی است که می خواهند بر جامعه سروری کنند و تسلط داشته باشند.
یعنی شرکت سهامی خاص از جامعه ساختن و نیز سفره ای شخصی برای خود و گدایی زندگی برای اکثریتی. آدم می تواند به خود دروغ بگوید یا اراده کند در فانتزی و توهم روزگار بگذراند اما شکم را باید سیر کرد و جلوی اسحله و در میدان جنگ، با شعار و طنز نمی تواند ایستاد.
اینکه سخت می گیرد جهان بر مردمان سخت گیر، سخنی است درخور توجه، اما اینکه در جهان همه چیزهای با ارزش را سهل خواستن یعنی شرایط بازی و امیدی واقعی را، شوخی است و به درد کمدی می خورد. اینکه با بازی، کمدی درست کنید، خلاقانه است و شایسته ی تقدیر.
اما اینکه یک جنگ جهانی با کشته های بی شمار را، کمدی بفهمیم و یک بازی ساده بین پدری و پسری تفسیر کنیم و نهایتا امیدی واهی و غلط انداز با مقداری خنده، از آن نتیجه بگیریم: جفا به کشته شدگان و بازماندگان جنگ و تحریف واقعیت تاریخی است. نهایت جدیت در جنگ است و جنگ، کمدی و شوخی نیست. با این حال، زندگی چه زشت برای اکثریتی، و چه زیبا برای اقلیتی، در جنگ کماکان ادامه دارد.
نویسنده
فرمان رستمی
تریلر و تیزر تبلیغاتی فیلم زندگی زیباست
امیدواریم این مطلب براتون مفید واقع شده باشه
حتما در قسمت دیدگاه ، نظرات خودتون رو برای ما و مخاطبای ما کامنت کنید
همچنین می تونید این مطلب رو از طریق سرویس های اشتراک زیر برای دوستان خود ارسال کنید
شرکت فیلمسازی کاتشو به کمک تیم حرفه ای و مجرب خود و نیز تجهیزات پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری قادر است خدماتی مانند ساخت تیزر تبلیغاتی ، عکاسی صنعتی و مدلینگ ، ساخت موشن گرافیک و انواع انیمیشن های دو و سه بعدی ، ساخت فیلم صنعتی مخصوص نیروگاه ها و صنایع ، ساخت فیلم مستند ، طراحی سایت های آموزشی ، خبری و فروشگاهی ، خدمات ویدیو مارکتینگ ، طراحی و خلق کاراکتر و ساخت فیلم مراسم را با تعرفه های مقرون به صرفه و نیز کیفیت بسیار بالا انجام دهد.
“شاهکار” یا “خیلی خوب” نیست، اما فیلم خوبیه نقد خوبی از فیلم زندگی زیباست نوشتین. این مدل فیلما حتی اگه از لحاظ واقعیت یا تاریخی یا بعضا فیلمنامه زیادم قوی نباشن اما بازم یه چیزی دارن که بقیه فیلما ندارن باعث میشن حتی برا مدت کوتاهیم که شده ادم حس خوبی نسبت به زندگی بهش دست بده در کل ارزش دیدن داره.
با اختلاف تلخ ترین فیلم تمام دوران زندگی ام بود و هست
نفرین به جنگ
نفرین به ظلم